سپندارمذگان چه روزی است؟/ پیشینه تاریخی

جشن سپندارمذگان یا جشن اسپندگان روز گرامیداشت زن، زمین و عشاق است، یکی از جشن‌های ایران باستان است که در روز ۵ اسفند برگزار می‌شود. این جشن ریشه در امپراتوری هخامنشیان دارد. روز  عشق و عاشقان در ایران باستان از بیست قرن پیش وجود داشته در حالیکه در روم باستان سه قرن بعد از میلاد مردم به وجود آن پی برده اند. پس بهتر است ما ایرانیان روز 5 اسفند را به عنوان روز عشق جشن بگیریم که ریشه ایرانی و قدیمی تری از ولنتاین دارد. با ما در ادامه متن همراه باشید تا با این روز بیشتر آشنا شوید.

سپندارمذگان چه روزی است؟

در گاه‌شماری‌های مختلف ایرانی، علاوه بر این که ماه‌ها اسم داشتند، هریک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. به‌عنوان مثال روز اول هر ماه «روز اورمزد»، روز دوم هر ماه، روز بهمن (سلامت، اندیشه) که نخستین صفت خداوند است و روز پنجم هر ماه، «سپندارمذ» بوده‌است. سپندار مذ لقب ملی زمین است. یعنی گستراننده، مقدس، فروتن. زمین نماد عشق است چون با فروتنی، تواضع و گذشت به همه عشق می‌ورزد به همین دلیل در فرهنگ باستان اسپندارمذگان را به‌عنوان نماد مهر مادری و باروری می‌پنداشتند.

در هر ماه، یک بار، نام روز و ماه یکی می‌شده‌است که در همان روز که نامش با نام ماه مقارن می‌شد، جشنی ترتیب می‌دادند متناسب با نام آن روز و ماه. مثلاً شانزدهمین روز هر ماه، «مهر» نام داشت و که در ماه مهر، «مهرگان» لقب می‌گرفت.

روز پنجم اسفند در همه گاه‌شماری‌های ایرانی به عنوان روز جشن اسپندار مذگان شناخته می‌شود. 

رسم ها و اسم های دیگر سپندارمذگان

جشن برزیگران اسم دیگر سپندارمذگان است در این روز جشنهای مختلفی با اعمال متفاوت برگزار می گردید. اولین جشن، جشن مژدگیر یا مرد گیران نام داشت که مخصوص زنان بود در این روز زنان از مردان خود هدیه دریافت می کردند و بدین طریق مردان سپاسگزاری خود را به زنان نشان می دادند و از آنها تشکر و سپاسگزاری می نمودند اهمیت بیشتر اسپندگان امروزه بیشتر به دلیل مورد توجه و اهمیت دادن به مقام والای زن در خانواده است .

در ایران باستان، در فصل بهار روزی در تقویم بوده که در آن روز جشن مفصلی می گرفتند و این جشن فقط مخصوص زنان بوده و بانوان در آن روز از آزادی عمل بیشتری بر خوردار بودند و مخصوصا دختران مجرد و دم بخت را تشویق به انتخاب همسر می کردند به همین جهت این جشن با نام جشن "مرد گیران " مشهور است .

و بعد ها با ورود دین و مذهب این جشن دستخوش تغییر گردید در ابتدا این جشن فقط برای زنان مجرد بود بعد از تغییر به جشن زنان شوهردار بدل گشت و مردان در این روز به خاطر یک سال زحمت و خانه داری و محبت به همسر ، به زنان خود هدیه می دادند تا به این طریق از زنان خود قدر دانی و تشکر نمایند ولی کم کم این رسم منسوخ شد و بعدها دیگر خبری از جشن و سرور نبود و کم کم به ورطه ی فراموشی سپرده شد.

اختلاف در زمان برگزاری

هم‌اکنون در برخی جاها، به جای روز سپندارمذ (پنجم) از ماه سپندارمذ (اسفند)، روز 29 بهمن را روز جشن سپندارمزگان می‌دانند.

درباره پرسش بخاطر وجود دوگانگی‌ها باید گفت که جشن‌ها و فاصله‌های میان آنان در نوشته‌های کهن ایرانی دارای تعریف و اندازه‌های مشخصی است که به مانند دانه‌های یک زنجیر در پیوستگی کامل با یکدیگر هستند. تغییر جای یکی از آنان، موجب گسست همه این رشته خواهد شد.

چنان که در منابع ایرانی آمده‌ است، جشن سده پس از 40 روز از شب یلدا یا چله، و پس از 100 روز از اول آبان قرار دارد. همچنین جشن سده، پیش از 25 روز از جشن اسپندگان است.

این اندازه‌ها و فاصله‌های تعریف شده در نوشته‌ ها و ریشه‌نامه‌های کهن ایرانی، تنها با گاه‌شماری ایرانی با ماه‌های 31 روزه (مبدأ هجری خورشیدی کنونی) که بزرگترین دستاورد دانش گاه‌شماری در جهان است، همسان است؛

ولی با کتابچه‌ ای نو ساخته که در چند سال گذشته در ایران با نام سال نمای دینی زرتشتیان چاپ می‌شود، هماهنگی ندارد.

چرا که در این کتابچه، فاصله 100 روزه از اول آبان تا جشن سده به 106 روز، فاصله 40 روزه شب چله (یلدا) تا جشن سده به 46 روز، و فاصله 25 روزه جشن سده تا سپندارمذگان (اسپندگان) به 19 روز رسیده‌است که این فاصله‌ها با هیچکدام از اسناد و منابع و تاریخ‌نامه‌های ایرانی هماهنگی ندارد.

قدمت 20 ساله این تقویم، دستکاری‌ های فراوان در گاه‌ شماری ایرانی و زرتشتی نبود هیچگونه سامانه کبیسه‌گیری و تعریف مشخص از طول سال، مبدأ سالشماری ساختگی و نیز اختلاف‌های فراوان با دیگر زرتشتیان جهان باعث شده که زرتشتیان نیز چنین دستکاری‌ هایی در قواعد سنتی و دینی را نادرست شمارند.

از این رو، زمان درست شب یلدا برابر با شامگاه 30 آذر، جشن سده در 10 بهمن و جشن سپندارمذگان (اسپندگان) در 5 اسفند است.