تابلوی ۱۲ میلیاردی آیدین آغداشلو کپی است؟

هنوز چند روزی بیشتر از جنجال فروش تابلوی آیدین آغداشلو، نقاش مشهور ایرانی در حراج تهران به قیمت ۱۲ میلیارد تومان نگذشته که این اثر آغداشلو بار دیگر و این بار با اتهام کپی بودن خبرساز شده است.

روز جمعه ۲۶ دی ماه تابلویی از آیدین آغداشلو به نام «خاطرات امید» در سیزدهمین دوره حراج تهران به قیمت پایه یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان عرضه شد و در نهایت به ۱۰ برابر این قیمت یعنی ۱۲ میلیارد تومان به فروش رسید.

این تابلوی آغداشلو نه تنها گران ترین اثر سیزدهمین حراج تهران بود بلکه گران ترین اثر فروخته شده در تاریخ ۱۳ دوره ی حراج تهران هم نام گرفت و از این حیث رکورددار شد.

نکته ای که حیرت و انتقاد بسیاری را نسبت به این اتفاق به دنبال داشته، حاشیه هایی با موضوع مسائل اخلاقی است که طی ماه های اخیر گریبانگیر این نقاش مشهور شده است. تعدادی از شاگردان آیدین آغداشلو در ماه های اخیر به دنبال جنبشی به نام «من هم» (MeToo) وی را در فضای مجازی و به ویژه توییتر متهم به آزار جنسی کردند، اتهامی اثبات نشده که آغداشلو آن را رد و شکایت خود را در این زمینه تسلیم دادگاه کرد.

در بخشی از واکنش‌ ها به موضوع ارائه اثر آغداشلو در حراج تهران انتقاد و عنوان شده است که اساساً چرا اثری از آغداشلو باید در حراج حضور پیدا کند.

برخی معتقدند اثر ۱۲ میلیاردی او نوعی کپی‌ برداری از ایده ی اثر پیرو دلا فرانچسکو با نام «دوک و دوشس» است و برخی دیگر نیز این اثر را کپی اثری از دومنیکو گرلاندایو نقاش قرن پانزدهم ایتالیا ذکر کرده اند.

با این حال، درمورد تعریف علمی اقتباس، الهام یا کپی کردن و مصداق های آن و اینکه اثر آغداشلو در کدام دسته قرار می گیرد، اتفاق نظر وجود ندارد.

درباره اثر «خاطرات امید» در کاتالوگ سیزدهمین دوره حراج تهران آمده است: «اثر پیش‌رو یکی از متأخرترین آثار هنرمند از مجموعه خاطرات انهدام است؛ مجموعه‌ای که بیش از چهل سال است ادامه یافته و بخشی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین آثار نقاش را شامل می‌شود. اهمیت این مجموعه جدای از استمرار سال‌های متوالی، از نگرش خاص هنرمند به هستی ناشی شده و به عنوان اصلی‌ترین وجه تفکربرانگیز خلق اثر هنری او محسوب می‌شود. انسان‌های تصویر شده در این مجموعه، به فرد خاص تاریخی و یا اسطوره‌ای اشاره ندارند، بلکه مفهوم انسان را در کلی‌ترین و اصیل‌ترین صورت خود تصویر می‌کنند که به واسطه دور شدن از مرزهای اخلاق و سنت‌های گذشته، در حال تخریب و مرگی تدریجی است.»

در معرفی این مجموعه آمده است که مجموعه «انهدام» با برداشت از نقاشی‌های رنسانس بازآفرینی و بعد منهدم می‌شوند. اما گویا در عنوان و محتوای اثر اخیر برخلاف آثار پیشین، به جای انهدام، امید دیده می‌شود: «هرچند به واسطه دارا بودن مفهوم زندگی و زوال، کمال و نقصان در ادامه مجموعه انهدام است، ولی به واسطه تغییری ظریف، نشان از ایمان قلبی و خوشبینانه نقاش در یکی از بحرانی‌ترین سال‌های قرن حاضر است. در این نقاشی، بر خلاف آثار پیشین، این بار تخریب و از میان رفتن نه در پیکره بلکه در فضای پیرامون آن‌ها بازنمایی شده است.»

منبع: روزیاتو